https://franktaal.nl/nl/our-art/exhibitions/12th-monkey
Nieuwe schilderijen van Pieter Jan Martyn.
Gezien: Frank Taal galerie, van Speykstraat 129, Rotterdam
Een reeks schilderijen beginnen betekende voor Martyn een diepe duik in een duister dossier, zoals dat van de bende van Nijvel en de Rote Armee Fraktion. Hij verloor zich in zijn onderwerp en raakte er persoonlijk in betrokken. Daarmee maakte hij ook de fusie tussen realiteit en verbeelding, ofwel de identificatie, tot een onderwerp van onderzoek. Dat laatste deed hij doelgericht. Door zijn bevindingen te delen met kritische volgers of vrienden. Of galeriehouders.
In de nieuwe reeks voor de tentoonstelling bij Frank taal in Rotterdam is gemaakt onder hypnose. Het schilderen onder hypnose is wederom een uitgekiend project dat is vastgelegd in de film the twelfth Monkey. De titel verwijst naar een science fiction film uit 1995 van Terry Gilliam. De hoofdpersoon van de film, die speelt in 2035, wordt teruggeflitst naar 1996 om te onderzoeken waar het dodelijke virus vandaan komt die het leven op aarde 70 jaar later onmogelijk heeft gemaakt.
Zelf dacht ik aan de beroemde frase in het boeddhisme: ‘the monkey mind’. Die duidt op het pratende aapje in ons hoofd dat onrust veroorzaakt en verwarring sticht en dat je niet kunt stilleggen. Maar wat je mogelijk wel door meditatietraining kunt kalmeren.
Martyn lijkt een shortcut gevonden te hebben in het schilderen onder hypnose en legt het allemaal vast. Zijn werk is van grisaille en realistisch en sober veranderd in lyrisch abstract en kleurrijk schilderwerk, dat doet denken aan de grote meesters van die kunstvorm uit de tweede helft van de 20ste eeuw.
Sinds die tijd, toen ik zelf een atelier in bezit nam, dacht ik na over het atelier als een mogelijkheid om je vrijwillig en legaal af te sluiten van de wereld en de leegte in te gaan. Daar kom je de gestalten tegen uit je eigen onderbewuste en die onderwerp je aan een discipline die schilderen heet.
Of: niets doen. Of: een kaarsje branden voor alle betreurde en onbetreurde slachtoffers van alle mogelijke rampen dichtbij en ver weg.
In de film, ‘the twelfth monkey’ zie ik zoiets gebeuren wanneer de schilder beschrijft dat hij de voeten van zijn vrouw op de trap hoort en haar de kinderen op bed hoort leggen. Alledaagse geluiden die ineens een grote betekenis krijgen en je terugroepen. Zoals in ‘Night comes on’ van Leonard Cohen, waarin de hoofdpersoon steeds teruggeroepen wordt, de wereld in. Door zijn kinderen, die hij beloofd heeft verstoppertje te spelen. Of door het lied dat geschreven wil worden.
De verdienste van Martyn is dat hij het proces van de ontwikkeling van figuratief naar abstract, dat als een grote schoonmaak door de 20ste eeuwse kunstgeschiedenis en kunsteducatie joeg en dat met zoveel misverstanden gepaard ging, opnieuw op de agenda zet en transparant maakt. Dat doet hij door de hypnose deel van zijn onderzoek te laten zijn. Hij laat er geen misverstand over bestaan dat schilderkunst in die leegte van het atelier al gauw dwarsverbanden zoekt met spiritualiteit en met onnavolgbare afdalingen in wat de ‘leegte’ wordt genoemd en waar je niets over kunt zeggen. Want als je daarover gaat praten, zoals de kunstgeschiedenis heeft gedaan na de 2de wereldoorlog, die kunstenaars op de voet volgde, dan krijg je weer een ding, een stroming die de leegte belemmert.