Of het nu gaat om het sluipende militairisme in de cultuur van je jeugd, met strips en games, met stratego en meer, of om oorlog als vermaak, of om de cynische verslaggeving bij het journaal, waarbij op een montere wijze getallen en gruwelijke feiten worden meegedeeld, direct, in één ademteug, gevolgd door klein nieuws, zoals het volgende schandaal van het gedrag van oude mannen, of wolf en schaap of de koning weer eens ergens op bezoek, oorlog verdwijnt makkelijk in een grijs gebied van niet leuke dingen.
Het is er, maar het lijkt vaak een product dat je al dan niet consumeert.
Niet een werkelijkheid waarover je serieus bezorgd zou moeten zijn.
Maar al te makkelijk slik je de ademteug in tussen de twee nieuwsitems, de één gruwelijk, de ander arbitrair, en ontwijk je de dreun die werd uitgedeeld. Om na de caroussel je af te vragen: maar wat hoorde ik ook al weer over die vreselijke oorlog in de Oekraïne?
Maar bij Neck of the Woods is nu een tentoonstelling waar oorlog niet alleen actueel is en verontrustend, maar ook terug van nooit weggeweest. Een rondgang langs mensen die in de kunst zitten in de omgeving van Johannes Steendam maakte al gauw duidelijk dat veel mensen er werk over hebben gemaakt. Het hebben toegelaten en verwerkt. Voorzover mogelijk.
Het idee voor de tentoonstelling ontstond toen een collega Rob van de Hoeven vertelde dat hij alle kranten vanaf 24 februari had bewaard. Die kranten met hun gespierde infotaal over vernietiging, liggen gelijmd als dik boek op een hakblok van een slager. ‘Kriegssprache’ heet het.
‘Tijdens mijn enige echte kantoorbaan ooit’ vertelt Johannes, ‘twintig jaar geleden al, nam ik ’s ochtends het nieuws door en zo kreeg ik mijn dagelijkse portie oorlog binnen: Oeganda, de inval in Irak. Bij de ochtendkoffie consumeerde ik dat nieuws. En ik vroeg me af wat er mis was. Wat deed ik wanneer ik aan het werk ging, wat gebeurde er met mij op het moment dat ik in beweging kwam?’
Dit soort van gesprekken voer ik bijna nooit meer. Vanuit alle hoeken kijken naar de dreiging die ook ons boven het hoofd hangt, tegen de gegalvaniseerde oppervlakkigheid in van de Nederlandse nieuwsgaring. De dagelijkse ver van mijn bed show doorbreken door ouderwets bezorgd te zijn dat kan je alleen als je gedachten en zorgen kunt delen. En dat kan tussen die kunstwerken.
En wanneer je een tentoonstelling hierover maakt blijkt hoe omvangrijk het onderwerp is. Het gaat niet alleen over bizarre politieke leiders, of over omvallende legers, zoals bij domino.
Het gaat over mensen zoals wij, die worden ingezet als kanonnenvoer. Het gaat ook over ouderwetse existentiële wanhoop.
Deze kunst roept fundamentele vragen op. Die om een antwoord vragen. Waarin het verlies van zoveel levens serieus wordt genomen.
Galerie Neck of the Woods, Heer Bokelweg 157, Rotterdam t/m 15 april